პეტრე მაიქანი (Petre Maican)

ახლახანს რუმინეთში, ერთმა საგაზეთო სტატიამ ფართო საზოგადოების უჩვეულოდ დიდი ყურადღება  მიიპყრო. სტატიაში ერთი მორწმუნე, ეპისკოპოსს ეკითხებოდა თუ რატომ არ აკეთებდა ეკლესია არაფერს ამ ქვეყანაში მობინადრე ათასობით ობოლი და მიუსაფარი ბავშვისთვის. მორწმუნემ ამ პრობლემის პრაქტიკული მოგვარებაც შემოგვთავაზა, რომ ხელდასხმის მიღების წინაპირობად შვილად აყვანის საიდუმლო დადგენილიყო, რა გზითაც, არსებული პრობლემის გარკვეული ნაწილის მოგვარება იქნებოდა შესაძლებელი. თავის მხრივ იერარქმა, ეკლესიის საქველმოქმედო საქმიანობასა და იმ რთულ პროცედურაზე მიუთითა, რაც შვილად აყვანისთვის იყო საჭირო. მან ისიც დასძინა, რომ ფინანსურ მიზეზთა გამო, იგი შვილად აყვანის ხელდასხმასთან დაკავშირებას გამორიცხავს. მისი აზრით, ახალაზრდა ოჯახს შვილად აყვანის რესურსი არ ექნება.

ახლა, ერთი წუთით გვერდზე გადავდოთ თუ რას შეიძლება, რომ ეპისკოპოსის მიერ ზემოთმოყვანილ პასუხზე ან შემოთავაზებული გადაწყვეტილებით გამოწვეული უხერხულობის თავდაპირველ შთაბეჭდილებაზე ფიქრობდეთ. იერარქი მართალია, როდესაც შვილად აყვანას ხელდასხმის წინაპირობად უარყოფს, არა მხოლოდ მის მიერ ნათქვამ მიზეზთა გამო (რომ არ შეიძლება რომელიმე საიდუმლო ვინმეს რაიმეს აიძულებდეს), არამედ იმიტომაც, რომ იძულებითმა შვილად აყვანამ ბავშვის გარკვეულ იარაღად გახდომამდე შეგვიძლია მიგვიყვანოს, რაც ამ უკანასკნელის ცხოვრებას საერთოდაც არ გააუმჯობესებს. და მაინც, ამ წინადადებაში ბევრი დადებითის პოვნა შეიძლება. წინადადებას კეთილი საწყისები აქვს და პირველი საუკუნის ქრისტიანთა მზრუნველობისა თუ თანაგრძნობის ეთოსით ხასიათდება, როდესაც ქრისტიანებს შვილად აჰყავდათ წარმართების მიერ მიტოვებული შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშები. გარკვეული ჭეშმარიტება იმაშიცაა, რომ თუკი შვილად აყვანა საიდუმლოდ დადგინდებოდა, იგი უფრო მეტად ცნობადი გახდებოდა, რაც მართლმადიდებელ მორწმუნეებს წაახალისებდა კიდეც. მაგრამ უფრო მნიშვნელოვანი ისაა, რომ ავტორი ფუნდამენტურ შეკითხვაზე პასუხის გაცემისკენ მოგვიწოდებს- შვილად აყვანის საიდუმლოდ დადგენის საწინააღმდეგოდ რაიმე მიზეზი არსებობს? სისტემური თეოლოგიის გადმოსახედიდან, გავბედავ და ვიტყვი რომ არ არსებობს.

საიდუმლოებები საეკლესიო მყოფობის სვეტები ყოველთვის იყვნენ, მაგრამ მათი რაოდენობა საუკუნეთა განმავლობაში შეიცვალა. იმ ფონზე, რომ რომის კათოლიკე ეკლესიის მიერ საიდუმლოთა რაოდენობა შუა საუკუნეებში განისაზღვრა, მართლმადიდებლური გადმოსახედიდან იგი განსხვავებულად აღიქმება. როგორც მამა ენდრიუ ლოუთი (Andrew Louth) შენიშნავს, შვიდი საიდუმლოს რიცხვი მართლმადიდებლებს  1274 წლის ლიონის გამაერთიანებელ კრებაზე წარედგინათ. მოგვიანებით, რეფორმაციის პერიოდში, მართლმადიდებლებმა, იმისათვის რომ საკუთარი თავი პროტესტანტებისგან განეცალკევებინათ, შვიდ საიდუმლოზე დაიწყეს ლაპარაკი. შემდეგ, რიცხვი შვიდი მართლმადიდებლურ კატეხიზმოებში შევიდა, ოღონდ, იგი პატერიკულ ტრადიციას არ ეყრდნობოდა. მამა ენდრიუ აცხადებს, რომ საიდუმლოთა რიცხობრივი შეზღუდვა ,,მართმადიდებლურ თეოლოგიას არ შეესაბამება“ (Introducing Eastern Orthodox Theology,epub, გვ. 136).

ამის მიუხედავად, არსებობდა თეოლოგი, რომელიც თავის ყველაზე ცნობილ შრომაში- The Experience of God, უყოყმანოდ ასახელებდა შვიდ სადუმლოს. ეს თეოლოგი მამა დიმიტრუ სტანილოაე Dumitru Stăniloae (1903-1993) გახლდათ.  როგორც მოგვიანებით ვნახავთ, თვით ამ კონტექსტშიც კი არსებობს სხვა საიდუმლოს დამატების შესაძლებლობა. სტანილოაე sacrament-ს არ იყენებს, არამედ წერს რუმინულ ტერმინს- taină, რამდენადაც sacrament რუმინულ საეკლესიო კონტექსტში იშვიათად გამოიყენებოდა. აქ ვითარება უბრალო ლინგვისტურ უპირატესობაზე არ დაიყვანება. სტანილოაე, თავის ადრეულ ნაშრომებში (1930-1950 წწ.) ტერმინ sacrament-ს იყენებდა, მაგრამ შემდგომში შეწყვიტა. მისთვის taină უფრო ახლოსაა ბერძნულ საიდუმლოსთან, მისტერიასთან, რამდენადაც ის რაც დაფარულია, ქრისტიანული სარწმუნოების მიერ ვლინდება. ამ ფართო გააზრებით, თვით ადამიანსაც შეუძლია მისტერია გახდეს, თუკი იგი მატერიალურ და სულიერ მხარეებს თავის მყოფობაში ქრისტესთან გააერთიანებს და ამგვარად ქრისტეს სამყაროს გამოუცხადებს.

თუმცა, სტანილოაე მხოლოდ შვიდი საიდუმლოს შესახებ საუბარს ამჯობინებს, რის მიზეზსაც მაშინ ვხვდებით, როდესაც ქვემოთმოყვანილ განმარტებას ვეცნობით:

,,საიდუმლო ორი ადამიანის შეხვედრის შედეგად ხორციელდება, რომლებმაც რწმენის მეშვეობით საკუთარი თავები საეკლესიო სივრცეში დავანებულ სულიწმინდას გაუხსნეს. ეს შეხვედრა მათი სხეულის უშუალო კონტაქტით ან რაიმე მატერიალური ელემენტის შუამავლობით ხორციელდება. თუმცა, მატერიალური ელემენტები, წარმოთქმული სიტყვები ან ჟესტები, თავად საიდუმლოს არ წარმოადგენენ. პირიქით, ეკლესიაში საიდუმლო ორი პიროვნების სულიწმინდით აღსავსე რწმენიდან გამომდინარე მყოფობს. იგი ორი პიროვნების ფიზიკურ შეხვედრასა და სარწმუნოების (როგორც საიდუმლოს აღმასრულებლის, ასევე, მიმღებლის) ვერბალურად დამოწმებაშიც არსებობს“

(THE EXPERIENCE OF GOD, ტომი 5, გვ. 2-3).

აღნიშნული განმარტება კიდევ ერთი საიდუმლოს დადგენის საშუალებას არანაირად არ გამორიცხავს. შეიძლება ითქვას, რომ საიდუმლოებები სხვა სიმბოლური მოქმედებებისა და ჟესტებისგან განსხვავდებიან და რომ შვილად აყვანა სწორედ ამგვარი რამ (კურთხევის მიმღებელი დამატებითი სიმბოლური მოქმედება) შეიძლება იყოს და არა საიდუმლო?

სტანილოაე მართლმადიდებელ თეოლოგთა უმეტესობის აზრზს გამოხატავს როდესაც ამბობს, რომ საიდუმლოთა მიზანი ქრისტესთან დაახლოებაა. თითოეული საიდუმლო ადამიანის ბუნებას ქრისტესთან შეერთების გზაზე აძლიერებს და ეხმარება. ნათლისღებას ქრისტეში ცხოვრებისკენ მივყავართ; მირონცხება სულიწმინდის ნიჭს გვანიჭებს; ევქარისტია ქრისტეს სხეულში გვრთავს; აღსარება ქრისტესთან ჩვენს ურთიერთობას ყოველგვარი სიცრუისა და ცოდვისგან წმენდს.

,,ჩვენ ადამიანურ ბუნებაში სულიერად სწორედ ისევე ვმაღლდებით, როგორც ეს ქრისტემ გააკეთა საკუთარი ბუნების შემთხვევაში. ჩვენ არ შეგვიძლია ამ ბუნებას მიკუთვნებული ზრდის სხვადასხვა საფეხურის გამოტოვება“ (The Experience of God, ტომი 5, გვ. 18-19).

პრობლემა ისაა, რომ ეს პასუხი სრულად არ უკავშირდება იმ სამ სხვა საიდუმლოს, რომლებიც ქრისტეში ჩვენს სიცოცხლეს უშუალოდ არ მიემართებიან- ქორწინებას, ხელდასხმასა და ზეთის ცხებას. ჩამთვლილთაგან ბოლოს დაკავშირება ქრისტესკენ წიაღმყვანებელ საიდუმლოთა კატეგორიასთან შეიძლება, თუკი განკურნებას იმ გარკვეულ შინაგან სრულყოფილებას დავუკავშირებთ, რომელიც თითოეულ ადამიანში უნდა აღდგეს, მაგრამ ეს პირველ ორს არ მიემართება. ამ პრობლემის გადასაჭრელად სტანილოაე ერთმანეთისგან განასხვავებს ქრისტესთან უშუალოდ დამაკავშირებელ საიდუმლოებებსა და მსახურების საიდუმლოებებს. ქორწინება და ხელდასხმა ამ კატეგორიაში ხვდება. ქორწინების მსახურების შესახებ საუბრისას სტანილოაე წერს:

,,ადამიანთა უმრავლესობა ქორწინებაში ურთიერთობის სრულფასოვნებას განიცდიან და სათნოებებს, როგორც მადლისმიერი თანამუშაკობის ნაყოფებს ან როგორც უწყვეტი და ცოცხალი ურთიერთობის მსხვერპლშეწირვის ფორმას, ისე ახორციელებენ. ამ ურთიერთობის დაფუძნების შემდეგ, იგი განსაკუთრებული მახასიათებლით ხასიათდება, რომელიც დადებითად განსაზღვრავს საზოგადოებასთან ადამიანის იმ სრულ ურთიერთობას, რომლებსაც ქორწინება ამრავლებს.“

 (The Experience of God, ტომი 5, გვ. 168).

არ შეიძლება რომ ზემოთქმული შვილად აყვანის შემთხვევაზეც გავრცელდეს? შვილად აყვანა, ამის მომქმედთ სათნოებად არ შეერაცხებათ? იქნებ შვილად აყვანასა და უცხოს მიღებას მადლი არ სჭირდება? ჩემთვის უარყოფითი პასუხის გაცემა რთულია.

შვილად აყვანის საიდუმლოდ დამკვიდრების საწინააღმდეგოდ მრავალი არგუმენტი არ არსებობს, რადგან, მართლმადიდებლური თეოლოგიის თანახმად, საიდუმლოებები განღმრთობისკენ წიაღმყვანებელი გზანი არიან. ეს ღმერთთან მიახლოების საშუალებასა და ჩვენი მოქმედებებით, კაცობრიობისადმი მიმართული საღვთო სიყვარულის ხილვის საშუალებას გვაძლევს. და სხვაგან სად შეიძლება, რომ ეს სიყვარული სრულად გამოვლინდეს, თუ არა იმ მოქმედებებში, რომლებშიც სხვებისთვის თავს ვწირავთ, იმ ადამიანებისადმი, რომლებსაც არ ვიცნობთ, მაგრამ მათდამი სიყვარულს კი ვსწავლობთ.

გარკვეულწილად ირონიული იქნება ამ მაღალი გააზრებიდან საიდუმლოთა სიმბოლიზმის გამო ამოღება. ყველაზე ირონიული კი ის იქნებოდა, რომ იმ რიცხვით რაოდენობას ჩავბღაუჭებოდით, რომლებიც არათუ ჩვენი იდენტობის ნაწილს, არამედ, დასავლური თეოლოგიის ,,ბაბილონის ტყვეობის“ კვალს წარმოადგენენ. ირონია უფრო ბნელი და დაუნდობელი იქნებოდა, თუკი უპასუხოდ დავტოვებდით ობოლთა და სხვათა გაშლილ მკლავებს და არ მივცემდით იმას, რასაც ისინი ითხოვდნენ- საიდუმლოთაგან გარდამომავალი მადლის ძალას, მხოლოდ იმიტომ, რომ მაგიური რიცხვით ვართ მონუსხულნი.

პეტრე მაიქანი (Petre Maican) UC Louvain-ის (ბელგია) პოსტსადოქტორო პროგრამის მკვლევარი და აბერდინში (შოტლანდია) მდებარე წმინდა იოანე ოქროპირის კვლევითი ინსტიტუტის (Saint John Chrysostom Orthodox Institute, Aberdeen) წევრია. ამჟამად იგი ინტელექტუალური უძლურებისა და ადამიანის სრულყოფის მართლმადიდებლური გააზრების ირგვლივ მუშაობს.