Από τον αιδεσιμολογιώτατο Δρ. Stelyios Muksuris

Ένα απόγευμα, την περασμένη εβδομάδα, ένιωσα να με διαπερνάει ένα κύμα βαθιά θλίψης λόγω ενός βίντεο που είχα παρακολουθήσει. Κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης στα πλαίσια ενός διαδικτυακού σεμιναρίου για τους ιερότερους τόπους του Χριστιανισμού είχαμε την ευκαιρία να δούμε ένα νέο ντοκιμαντέρ για τον Ναό του Παναγίου Τάφου, γνωστό και ως Ναό της Αναστάσεως, και να σχολιάσουμε το ζήτημα των διεκδικήσεων επί αυτού του αγίου τόπου από τις έξι μεγαλύτερες χριστιανικές Εκκλησίες

Παρόλο που πολλά απ’ όσα παρακολούθησα τα είχα δει και σε άλλα ντοκιμαντέρ και ενώ ήδη γνώριζα πολλά απ’ τα προβλήματα και τις προκλήσεις αναφορικά με αυτό το ζήτημα, η ταινία αυτή με έκανε να ανησυχήσω ακόμη περισσότερο, ειδικά αυτή την περίοδο κατά την οποία βιώνουμε την πανδημία του κορωνοϊού.

Το ντοκιμαντέρ επικεντρωνόταν κυρίως στην εριστικότητα και την τεταμένη συμβίωση μεταξύ των έξι μεγαλύτερων χριστιανικών Εκκλησιών που διεκδικούν τον Ναό της Αναστάσεως ήδη απ’ την κατασκευή του, τον 4^ο αιώνα μ.Χ. Πρόκειται για την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία, την Αρμενική Αποστολική Εκκλησία, την Συριακή Ορθόδοξη Εκκλησία, την Κοπτική Ορθόδοξη Εκκλησία, την Αιθιοπική Ορθόδοξη Εκκλησία και την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Μεταξύ αυτών των έξι Εκκλησιών, η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία ασκεί διά μέσω των Ελλήνων τον μεγαλύτερο έλεγχο και την ισχυρότερη επιρροή στους αγίους τόπους της Ιερουσαλήμ καθώς και στον Ναό του Παναγίου Τάφου.

Επιτρέψτε μου να είμαι ξεκάθαρος: οι Εκκλησίες συνεννοούνται αναγκαστικά μεταξύ τους ούτως ώστε να «επιβιώσουν» εντός των ορίων και των προνομίων του δικού τους πολιτιστικού και εκκλησιαστικού περιβάλλοντος. Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει την εσωτερική διάθεση κάθε Χριστιανού. Άραγε έχουν καλές σχέσεις μεταξύ τους επειδή το επιθυμούν και επειδή πράγματι θέλουν να προωθήσουν τη χριστιανική αδελφοσύνη και την αμοιβαία υποστήριξη; Οι μοναχοί και οι κληρικοί κάνουν ακολουθίες κατά σειράν και τηρούν συγκεκριμένο ωράριο για να τελέσουν τη Θεία Λειτουργία στον κυρίως Ναό και στον Πανάγιο Τάφο, κάτι το οποίο αποτελεί μέρος των καθημερινών καθηκόντων τους. Όταν δεν βρίσκονται σ’ αυτές τις τοποθεσίες παραμένουν στα δικά τους παρεκκλήσια πέριξ του Παναγίου Τάφου ενώ η αιθιοπική κοινότητα, η οποία είναι η αρχαιότερη και κάποτε ήταν η  μεγαλύτερη από τις άλλες κοινότητες περιορίζεται στην οροφή του κυρίως Ναού.

Όλοι τελούν τις λειτουργίες με αξιοπρέπεια, ευλάβεια και ευσέβεια. Παρόλα αυτά όλοι παραμένουν κλεισμένοι στον εαυτό τους· καμία εκκλησία δεν συμμετέχει στις ακολουθίες της άλλης. Η μοναδική κοινή τους συγκέντρωση είναι στην περιοχή του βωμού όπου είχε αποτεθεί το σώμα του σταυρωμένου Χριστού ή σε περίπτωση που προκύψει κάποια έντονη διαφωνία μεταξύ τους, οπότε καλούν την ισραηλινή αστυνομία να μεσολαβήσει. Ασφαλώς συναντιούνται και το Πάσχα, το Μεγάλο Σάββατο για το Θαύμα του Αγίου Φωτός, συναγωνιζόμενοι ποιος θα είναι ο πρώτος που θα λάβει το αναστάσιμο φως από τα 33 κεριά, τα οποία κρατάει σε κάθε του χέρι ο Έλληνας Ορθόδοξος Πατριάρχης της Ιερουσαλήμ καθώς εξέρχεται από τον Πανάγιο Τάφο.

Ο κύριος αφηγητής του ντοκιμαντέρ είναι ένας Αρμένιος ιεράρχης ο οποίος διαμένει στον χώρο και αναγνωρίζει τους εθνικούς δεσμούς των πέντε Ορθόδοξων Εκκλησιών – των Ελλήνων, των Αρμενίων, των Συρίων, των Αιθιόπων και των Κοπτών. Είναι απολύτως σαφές ότι οι διαιρέσεις μεταξύ τους συμπλέουν με τις εθνικές γραμμές, οι οποίες ενισχύουν τον εθνικό παράγοντα, ενώ με το πέρασμα του χρόνου η ιστορία του κάθε έθνους αποκτά όλο και εντονότερα ρομαντική χροιά. Η ονομασία «ορθόδοξος» δεν χρησιμοποιείται ούτε μια φορά στο ντοκιμαντέρ, ενώ ο όρος «Χριστιανός» αποδίδεται σε όλους, αν και με μισή καρδιά.

Υπάρχει πραγματικά λόγος να φιλονικούμε μεταξύ μας;  Ο Χριστός είναι ο κοινός παρανομαστής κάθε Εκκλησίας και μόνο η αποδοχή αυτού του γεγονότος πρέπει να είναι αρκετή για να ενώνει και να μην διαχωρίζει άντρες και γυναίκες που έχουν κοινή πίστη. Παρόλα αυτά, ο πολιτισμένος άνθρωπος της ιστορίας παραμένει στην κούνια του σαν βρέφος που ακόμα δεν έχει ωριμάσει και προτιμάει να γκρινιάζει και να κλαψουρίζει σκορπίζοντας και κομματιάζοντας οτιδήποτε έχει συμμαζέψει και δημιουργήσει ο άλλος, ο διαφορετικός. Ας σημειωθεί και κάτι άλλο: οι προσκυνητές συρρέουν στις αντίστοιχες περιοχές δικαιοδοσίας τους και έχουν στενότερες σχέσεις με άλλους αδελφούς Χριστιανούς. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ανέχονται ο ένας τον άλλον και μαθαίνουν να συνυπάρχουν ακόμη και για λίγα λεπτά ή ώρες. Ωστόσο, οι κληρικοί αποτελούν πρόβλημα και δυστυχώς δεν δίνουν πάντα το σωστό παράδειγμα στο ποίμνιό τους. Κάποιος με τον οποίο μίλησα παρομοίασε την κατάσταση με έναν πόλεμο για εξουσία μεταξύ ξεχωριστών κλάδων της ίδιας μαφίας ή μεταξύ μερικών μαφιόζικων οικογενειών. Παρόλα αυτά το «Μεγάλο Αφεντικό», στην περίπτωση μας, απαγορεύει αυστηρά τέτοιες βίαιες συγκρούσεις, τουλάχιστον την τελευταία φορά που το έλεγξα.

Σε έναν κόσμο που ταλανίζεται καθημερινά από έναν αόρατο εχθρό, ο οποίος αφαιρεί εκατομμύρια ζωές και σακατεύει χιλιάδες άνδρες, γυναίκες και παιδιά —και παράλληλα με την παράλογη βία, η οποία προκαλεί ανεπανόρθωτες βλάβες στους ανθρώπους που διαφωνούν πολιτικά και ιδεολογικά— βλέπουμε Χριστιανούς να φιλονικούν δίχως κανέναν λόγο ενώ θα έπρεπε να είναι ενωμένοι λόγω τη κοινής τους πίστης στην πιο ισχυρή ενοποιητική δύναμη που έχει γνωρίσει ο κόσμος, τον ίδιο τον Θεό. Δυστυχώς, αυτοί που θεωρούν ότι ο Δημιουργός τους είναι η ενσάρκωση της αγαθότητας και του ελέους, δεν μπορούν να δείξουν στις μέρες μας ούτε ανοχή ούτε συμπόνια. Εάν ο άνθρωπος πλάθει τον Θεό καθ’ ομοίωσίν του τότε πράττει ένα σοβαρό λάθος, διότι η ανθρώπινη εικόνα είναι έκπτωτη, παραμορφωμένη και σαπρή. Είναι εύκολο να ακολουθήσουμε τον Χριστό που θέλουμε αλλά είναι κάτι εντελώς διαφορετικό να ακολουθούμε τον Χριστό που ο Θεός θέλει. Πολλά άτομα πέφτουν μέσα σ’ αυτό το διάκενο και δυστυχώς αρνούνται να το παραδεχτούν λόγω του εγωισμού τους.

Επιτρέψτε μου να προσθέσω ότι η διάσημη πρόταση του αποστόλου Παύλου στην Επιστολή Προς Γαλάτες 3:28 σχετικά με το πώς η πίστη και η ενότητα εν Χριστώ καθιστά τις εθνικές, κοινωνικές διαφορές καθώς και τη διαφορά φύλου ασήμαντες (ή τουλάχιστον δευτερεύουσας ή τριτεύουσας σημασίας), συμβαδίζει και με το θαύμα του Αγίου Φωτός. Το Άγιο Φως, το από αιώνων θαύμα του Παναγίου Τάφου, έχει ως στόχο την εξάλειψη των διαιρέσεων μεταξύ των ανθρώπων, ειδικά όσων έχουν κοινή πίστη, και την ένωση των Χριστιανών ανά τον κόσμο με κοινό σκοπό να διαδώσουν το Ευαγγέλιο της αγάπης και της ανοχής σ’ ολόκληρη την ανθρωπότητα. Πιστεύω με όλη μου τη καρδιά ότι μπορούμε να σεβαστούμε τις εθνικές και πολιτιστικές εκφράσεις του Χριστιανισμού μόνο όταν κομίζουν την Αλήθεια με τρόπο υπεύθυνο, δημιουργικό και κατανοητό και όχι όταν την αντικαθιστούν με κάτι αλλότριο.

Ο Ναός του Παναγίου Τάφου και οι συνθήκες που επικρατούν εκεί έχουν θεμελιωθεί πάνω σε αιώνες άβολης συνύπαρξης και η κατάσταση αυτή αποτελεί τον μικρόκοσμο της παγκόσμιας πραγματικότητας. Το «τα πάμε καλά επειδή πρέπει» δεν είναι αρκετό για μένα. Θα ήθελα να ακούσω κάποια στιγμή το «τα πάμε καλά επειδή το θέλουμε». Άβολα θα πρέπει να αισθανόμαστε όχι με τους άλλους, αλλά με την ανεπάρκεια της δικής μας χλιαρής προσέγγισης στις στοιχειώδεις επιταγές της χριστιανικής πίστης.

Αυτές είναι οι σκέψεις μου, τόσο ως αφοσιωμένου ακαδημαϊκού όσο και ως πιστού ιερέα της Εκκλησίας.O πατήρ Stelyios Muksuris, Ph.D., Th.D είναι καθηγητής στην έδρα της Λειτουργικής Θεολογίας και Γλωσσών στο Βυζαντινό Καθολικό Σεμινάριο του Πίτσμπουργκ και επίκουρος καθηγητής Λειτουργικής και Ιερής Θεολογίας στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Οικουμενικής Θεολογίας στο Διεθνές Ελληνικό Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα.