Ντάβoρ Ντζάλτο (Davor Džalto)  |  English  |  ру́сский

Η 21η Σεπτεμβρίου είναι η ετήσια «Παγκόσμια Ημέρα Ειρήνης», και όπως μας ενημέρωσαν τα ΗΕ,[1] το  φετινό θέμα είναι “Όλοι Μαζί για την Ειρήνη: Σεβασμός, Ασφάλεια και Αξιοπρέπεια για Όλους”.

Ωραίο σύνθημα, όντως, αλλά τι ακριβώς σημαίνει για τους ανθρώπους στον πλανήτη; Ξέρουμε  την έκταση των εντάσεων, των συγκρούσεων και των κρίσεων ανά την υφήλιο; Καταλαβαίνουμε ότι υπάρχουν στοιχειώδη προβλήματα που τις θεμελιώνουν, και ότι αν δεν λάβουμε σοβαρά μέτρα αντιμετώπισης, το συμφέρον και το κέρδος δεν θα έχουν πια καμία σημασία, γιατί δεν θα υπάρχει κανένας να τα χαρεί;
Δεν αρκεί να υποστηρίζουμε “την παγκόσμια ειρήνη” Όλοι υποστηρίζουν την ειρήνη, Όλοι υποστηρίζουν την ευημερία, την ασφάλεια, την ελευθερία, κτλ. Ή τουλάχιστον υποστηρίζουν αυτό που οι ίδιοι καταλαβαίνουν όταν ακούν αυτές τις λέξεις. Πολλοί λιγότεροι, όμως, πράττουν, προσπαθώντας να επιτύχουν αυτούς τους στόχους με έναν τρόπο εποικοδομητικό, σχετικό και επίκαιρο για τον γενικό πληθυσμό.

Και οι κίνδυνοι είναι πραγματικοί.

Τα οικονομικά συμφέροντα των «εκλεκτών» παγκοσμίως συνεχίζουν να καταστρέφουν ολόκληρες περιφέρεις του πλανήτη. Η παντοδύναμη “κερδοσκοπική λογική”, που επιβάλλεται από τους επιχειρηματικούς τομείς παγκοσμίως, συνεχίζει την εξέλιξή της. Οι «νεοφιλελεύθερες» πολιτικές δεν καταστρέφουν μόνο τις «τριτοκοσμικές» χώρες, επηρεάζουν και τον «ανεπτυγμένο κόσμο», και μάλιστα σημαντικά. Με την αύξηση του ποσοστού ανεργίας, την μείωση των μισθών, τις περιορισμένες ευκαιρίες για θέσεις πλήρους απασχόλησης, την αύξηση του χρόνου εργασίας, την κατεδάφιση του Κράτους Προνοίας και της Κοινωνικής Ασφάλισης, το αυξανόμενο χάσμα μεταξύ των βαθύπλουτων λίγων και την πλειοψηφία των φτωχών, την επιδείνωση των δημοκρατικών θεσμών και δυνατοτήτων, και ούτω καθεξής, πολλές “αναπτυγμένες” δυτικές χώρες αρχίζουν να μοιάζουν τις παλιές “τριτοκοσμικές” χώρες.

Τα συμφέροντα της παγκόσμιας επιχειρηματικής αριστοκρατίας αλληλοσυνδέονται με σημαντικά πολιτικά ζητήματα. Ο κίνδυνος πυρηνικού πολέμου δεν μας έχει πλησιάσει τόσο από τον καιρό της Κρίσης των Πυραύλων στην Κούβα. Σε μια κατάσταση όπου μια λανθασμένη κίνηση μπορεί να σημάνει το τέλος της ανθρωπότητας (και των περισσότερων άλλων ειδών), πολλοί εξέχοντες πολιτικοί ηγέτες φέρονται σαν ανεύθυνα, κακομαθημένα παιδιά. Εκτός από την απειλή πυρηνικού πολέμου, βλέπουμε την κλιμάκωση περιφερειακών, εθνικών, και θρησκευτικών συγκρούσεων. Πίσω από αυτές τις συγκρούσεις είναι συνήθως τα ίδια ειδικά οικονομικά και εμπορικά συμφέροντα, και όχι οποιαδήποτε ιδεολογική αιτιολογία διαδίδουν ακούραστα τα υπάκουα ΜΜΕ.[2]

Πάνω απ’ αυτήν την ήδη ανησυχητική κατάσταση, υπάρχει η δραματική, συνεχώς αυξανόμενη περιβαλλοντική καταστροφή. Πρόσφατες αναλύσεις ανακάλυψαν πλαστικές ίνες ακόμη και μέσα στο πόσιμο νερό, και όχι μόνο σε ένα μέρος, αλλά ανά τον πλανήτη. Ολόκληρα νησιά απορριμμάτων (ως επι το πλείστον αποτελούμενα από πλαστικές ύλες) έχουν σχηματιστεί στους ωκεανούς μας – στους ίδιους ωκεανούς που έχουν ήδη μολυνθεί από την ραδιενέργεια που κυμαίνεται από τη δοκιμή πυρηνικών όπλων μέχρι και τις ιστορίες τρόμου όπως την καταστροφή της Φουκουσίμα.

Η καταναλωτική λογική προωθεί έναν καταστρεπτικό (και επίσης αυτοκαταστροφικό) τρόπο ζωής. Παροτρύνει την συνεχή αγορά/κατανάλωση. Μας ενθαρρύνει να καταναλώνουμε όχι μόνο ότι μπορούμε, αλλά παραπάνω απ’ ότι μπορούμε, και να αγοράζουμε αντικείμενα που είναι από περιττά, μέχρι και εντελώς άχρηστα. Αυτή η νοοτροπία συμβάλλει άμεσα στην σπατάλη πόρων, στην υπερθέρμανση του πλανήτη, και στην καταστροφή του περιβάλλοντος. Δεν φταίνε μόνο οι επιχειρηματίες και οι πλούσιοι παγκοσμίως. -οι «κοινοί άνθρωποι» ευθύνονται επίσης. Χωρίς τα «μικρά παιδία» για τα οποία μίλησε ο Μέγας Ιεροεξεταστής,[3] το σημερινό παγκόσμιο σύστημα παραγωγής, κατανάλωσης, και εξολόθρευσης δεν θα ήταν δυνατό.

Το θέμα είναι αυτό: εάν δεν κάνουμε κάτι να σταματήσουμε την πορεία αυτών των τάσεων, εάν δεν αντισταθούμε (και κατά προτίμηση διαλύσουμε) σ/τα παγκόσμια συστήματα ισχύος, το μέλλον δεν φαίνεται και ιδιαίτερα λαμπρό. Εκτός, ίσως, από την εκτυφλωτική λάμψη της πυρηνικής έκρηξης.

Η προσπάθεια ανάστροφης της πορείας αυτών των διαδικασιών δεν είναι απλή υπόθεση. Το να καυχόμαστε πως ‘υποστηρίζουμε την ειρήνη και ευημερία’ είναι άχρηστο. Το να εμπιστευόμαστε το (βασικά κατεστραμμένο) πολιτικό σύστημα να λύσει όλα αυτά τα προβλήματα είναι μια φαντασιώδης αυταπάτη.

Το μεγαλύτερο μέρος της λεγόμενης πολιτικής “δεξιάς” είναι απελπιστικά χαμένο κάπου βαθιά στις τσέπες επιχειρήσεων, ή σε ανίσχυρες (και συχνά παράλογες) ιδεολογικές θεωρίες. Από την άλλη, η λεγόμενη “αριστερά” συχνά τονίζει τον ιδεολογικό εκβιασμό, την αστυνόμευση του λόγου, και την εξαναγκαστική εξασφάλιση ότι όλοι (δηλαδή εμείς) “αισθάνονται όμορφα” στους ατομικούς τους “ασφαλείς χώρους” (φουσκάλες) αντί να συνεργαστεί εποικοδομητικά για την αντιμετώπιση πραγματικών και πιεστικών ζητημάτων.

Ένας από τους λόγους αυτής της «πτώχευσης» τόσο της “αριστεράς” όσο και της “δεξιάς” είναι ότι και τα δύο “άκρα” του κύριου πολιτικού φάσματος έχουν το ίδιο ιδεολογικό βίωμα, εντός του οποίου η ιδεολογία των επιχειρήσεων και του μάρκετινγκ είναι ο απόλυτος ορίζοντας σημασίας. Αυτή η κατάσταση βαθύ προσηλυτισμού ονομάζεται συχνά ο “αν-ιδεολογης” ή “μετα-ιδεολογης” χρόνος. Όλοι έχουν την ελευθερία να υπακούσουν το νέο πνεύμα της εποχής.

Σε αυτή την ήδη θολή εικόνα, η θρησκεία συχνά προσθέτει ακόμη πιο σκοτεινούς τόνους. Ιστορικά σύμμαχοι της «δεξιάς» (σε όλες τις διάφορες μορφές της σημερινής «δεξιάς»), οι θρησκευτικά «κυρίαρχες» κοινότητες, με τις αντιλήψεις και τις ερμηνείες τους, τείνουν να υποστηρίζουν τις επικρατούσες ιδεολογίες, εκτός εάν αυτές οι ιδεολογίες αντιτίθενται ανοιχτά στις θρησκευτικές δομές εξουσίας. Οι επίσημες θρησκευτικές κοινότητες /εκκλησίες δεν συνηθίζουν να κολυμπούν ενάντια στο ρεύμα (το οποίο κολύμπι, σε θεολογικούς όρους, μεταφράζεται ως άσκηση της προφητικής μας κλήσης). Οι δομές εξουσίας δεν μπορούν να αγνοήσουν τα συμφέροντα του “αυτού του κόσμου”. Αν το έκαναν, δεν θα ήταν πια δομές εξουσίας.

Για να ανατρέψουμε αυτήν την τάση ‘πορείας προς την καταστροφή’, χρειαζόμαστε απτές, συντονισμένες ενέργειες. Οι πολιτικές και θρησκευτικές ηγεσίες έχουν ευθύνη να κάνουν ότι μπορούν για να μειώσουν τις εντάσεις και την απειλή των πολέμων, της βίας, της περιβαλλοντικής καταστροφής, και των επιβλαβών οικονομικών πολιτικών. Ωστόσο, οι πολιτικές, θρησκευτικές, κ.α. ηγεσίες πρέπει να πιέζονται για να αναλάβουν εποικοδομητικές ενέργειες. Ακόμη και τότε, δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι θα διορθώσουν τα πάντα. Γι’ αυτό απαιτείται εκτεταμένη δράση και ευρεία λαϊκή πίεση. Χρειαζόμαστε μορφωμένα άτομα, όχι αυτά που έχουν υποστεί πλύση εγκέφαλου. Από απλούς πολίτες, μέχρι ακαδημαϊκούς και επαγγελματίες, χρειαζόμαστε άτομα που μπορούν να καταλάβουνε την προέλευση και το νόημα των πολύπλοκων διαδικασιών που αντιμετωπίζουμε.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, η ευθύνη των θεολόγων είναι επίσης σημαντική. Ο τρόπος με τον οποίο εκφράζονται σχετικά με συγκεκριμένα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα (ακόμη και όταν μιλάνε απλά για “εσχατολογία”) έχει αληθινές επιπτώσεις, όχι μόνο για συγκεκριμένες κοινότητες, αλλά και για τρόπο με τον οποίο αυτές οι κοινότητες και οι θρησκευτικές τους πεποιθήσεις ερμηνεύονται εντός της ευρύτερης κοινωνίας.

Με γνώση, καλή θέληση, και τις απαραίτητες ικανότητες, κάτι μπορεί να γίνει για την αντιμετώπιση των περίπλοκων υποθέσεων του κόσμου. Και ίσως μια πραγματική αλλαγή – και όχι απλά ένα προπαγανδιστικό σύνθημα – μπορεί να πραγματοποιηθεί.

*Translator: Katherine Chaffee

[1] Ηνωμένα Έθνη

[2] Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

[3] Ο «Μέγας Ιεροεξεταστής», είναι το πέμπτο και πιο γνωστό κεφάλαιο του μυθιστορήματος του Φίοντορ Ντοστογιέφσκι «Αδελφοί Καραμάζωφ»

Ο Ντάβορ Ντζάλτο είναι Αναπληρωτής Καθηγητής και διευθυντής του Προγράμματος Ιστορίας της Τέχνης και Θρησκευτικών Σπουδών στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Ρώμης. Είναι επίσης πρόεδρος του Ινστιτούτου Μελέτης Πολιτισμού και Χριστιανισμού.

To ιστολόγιο Δημόσια Ορθοδοξία επιδιώκει να προωθήσει συζήτηση και συνδιάλεξη, παρέχοντας ένα φόρουμ για διαφορετικές απόψεις σε σχέση με σύγχρονα ζητήματα που αφορούν τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό. Οι απόψεις που εκφράζονται σ’ αυτό το άρθρο είναι αποκλειστικά του συγγραφέως και δεν αντιπροσωπεύουν τις απόψεις των εκδοτών, των μεταφραστών, ή του Κέντρου Ορθοδόξων Χριστιανικών Σπουδών.