π. Ντάνιελ Παίην (Fr. Daniel P. Payne)

Κάθομαι και παρατηρώ ένα αντίτυπο του διάσημου πίνακα του Ε. Τζούλιο «Η τελευταία συνάντηση των στρατηγών Λη και Τζάκσον» και στοχάζομαι πάνω στις ρατσιστικές προκαταλήψεις με τις οποίες μεγάλωσα ως νότιος. Νοιώθω, όπως έγραψε ο Γουέντελ Μπέρρυ στο βιβλίο του Το Κρυφό Τραύμα, την κρυφή αυτή πληγή του ρατσισμού που υπάρχει στον αμερικανικό νότο αλλά και μέσα μου. Το κείμενο που ακολουθεί είναι μια ομολογία για το πώς μεγάλωσα στον νότο και πως η ανατροφή που λάβαμε επηρέασε εμένα και άλλους συντοπίτες μου.

Μεγαλώνοντας στο Νότο, βρέθηκα μπλεγμένος στη ρατσιστική του κληρονομιά και υποστήριζα τη λατρεία της Χαμένης Υπόθεσης. Δεν πίστευα ότι είμαι ρατσιστής, διότι είχα Αφροαμερικανούς φίλους και συναδέλφους. Βαθιά μέσα μου όμως βρισκόταν η κρυφή πληγή που μένει απαρατήρητη σε πολλούς Αμερικανούς.

Μεγαλώνοντας στη φυλετικά διαχωρισμένη Τάλσα, πήγα σ’ ένα λύκειο στα προάστια όπου υπήρχαν λίγοι Αφροαμερικανοί. Εκεί υπήρχαν μαθητές  ασιατικής, ισπανικής, και ινδιάνικης καταγωγής, αλλά οι Αφροαμερικανοί ήταν διαχωρισμένοι απ’ την ομάδα των λευκών. Οι συμμαθητές μου, έκαναν συνεχώς ρατσιστικά σχόλια που δεν τα συμμεριζόμουν, ήμουν συνένοχος όμως με το να μην εναντιώνομαι στις πεποιθήσεις και στις προκαταλήψεις τους.

Για δύο καλοκαίρια δούλεψα ως παρκαδόρος στην επιχείρηση πάρκιν του πατέρα μου. Ένας απ’ τους ανθρώπους με τους οποίους δούλευα, ο Έλγουντ, καθάριζε και έκανε μερεμέτια στα αμάξια. Έτσι είχα την ευκαιρία να γνωριστώ μαζί του και η σχέση που αναπτύξαμε ήταν σαν και αυτή του Χακ και του Τζιμ στο γνωστό έργο του Μαρκ Τουαίην Οι Περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν, το αγαπημένο μου βιβλίο εκείνη την εποχή. Συμμεριζόμουν τους προβληματισμούς του Τουαίην για τον ρατσισμό αλλά αυτό δεν με έκανε να αντιμετωπίσω τις προκαταλήψεις μου, πιθανόν λόγω της κουλτούρας και της προσωπικής μου άρνησης. Δεν μπορούσα να δω την πληγή μέσα μου. Ο Έλγουντ ήταν καλός άνθρωπος, παρόλο που είχε τα θέματα του με το αλκοόλ. Ήταν δουλευταράς, ακόμα και όταν στη Τάλσα είχε καύσωνα. Τον πατέρα μου τον αποκαλούσε «αφεντικό» και εγώ ήμουν ο γιος του «αφεντικού». Ήμουν σε προνομιακή θέση από αυτόν τον μεγαλύτερο άνθρωπο, μόνο και μόνο λόγω της σχέσης με τον πατέρα μου και σε κάποιο βαθμό λόγω του χρώματος του δέρματος μου. Ασφαλώς το ξέραμε και οι δυο αυτό και θυμάμαι τον Έλγουντ να το έχει σχολιάσει. Αναρωτιέμαι μέχρι σήμερα τι απέγινε ο Έλγουντ. Άραγε είναι ακόμα ζωντανός;

Παρατηρώντας τα αγάλματα στο Καπιτώλιο του Ρίτσμοντ σε κάποιες διακοπές μου, γέμιζε η καρδιά μου περηφάνια για το νότο. Ο Ρόμπερτ Λη θεωρείται ο πιο αγαπητός Αμερικανός στρατηγός, παρόλο που έχασε τον πόλεμο. Εκτός από αυτόν, διάφοροι άλλοι στρατηγοί και ηγέτες των Συνομόσπονδων Πολιτειών απεικονίζονταν στον ίδιο χώρο. Βλέποντας αυτά τα ενθύμια του Εμφυλίου Πολέμου ή του «Πολέμου της Βόρειας Επιθετικότητας» όπως τον αποκαλούν ορισμένοι Νότιοι, διαποτιζόμουν με υπερηφάνεια για τον τόπο μου και για το γεγονός πως είμαι νότιος. Σ’ ένα κατάστημα για είδη δώρων στο Ρίτσμοντ αγόρασα τη γκραβούρα του Λη και του Τζάκσον και ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι για τον Εμφύλιο Πόλεμο, στο οποίο μπορούσα να οδηγήσω τα στρατεύματα της Συνομοσπονδίας στη νίκη εναντίον των Γιάνκηδων. Επιπλέον, όταν επισκέφτηκα την Ατλάντα μου δόθηκε η ευκαιρία να θαυμάσω το Στόουν Μάουντεν, το «Πέτρινο βουνό», στο οποίο απεικονίζονται τα πρόσωπα τριών ηγετών του Εμφυλίου Πολέμου, του Λη, του Τζάκσον και του Ντέϊβις, σκαλισμένα στην πλευρά του βουνού που βλέπει στη μεγάλη πόλη της Ατλάντα. Δεν αναρωτήθηκα ποτέ τη γνώμη των Αφροαμερικανών γι’ αυτά τα μνημεία, επειδή ήταν μέρος της νότιας ιστορίας και κληρονομιάς.

Αν και ποτέ δεν θεώρησα ότι η συμπεριφορά μου ήταν ρατσιστική απέναντι στους Αφροαμερικανούς ή ότι τους μείωνα με οποιονδήποτε τρόπο, θυμάμαι ορισμένες πεποιθήσεις και σχόλια που είχα κάνει μεγαλώνοντας. Θυμάμαι μια φορά που χρησιμοποίησα τη λέξη «αράπης» μπροστά στον πατέρα μου. Με μάλωσε αμέσως και μ’ έβαλε να φάω ένα κομμάτι σαπούνι γι’ αυτό το παράπτωμα. Από τότε, ποτέ δεν ξαναείπα αυτή τη λέξη. Δεν ήξερα το νόημα της λέξης και είχα ακούσει άλλους ενήλικες στην οικογένειά μου να την χρησιμοποιούν υποτιμητικά εννοώντας τους Αφροαμερικανούς. Βαθιά μέσα μου όμως πίστευα ότι είμαι καλύτερος, ανήκοντας στη λευκή φυλή. Ουσιαστικά μέσα μου ένιωθα συγκαταβατικά προς τους Αφροαμερικανούς, μ’ έναν δήθεν καταδεχτικό τρόπο.

Σήμερα, εμείς οι Αμερικανοί των νοτίων πολιτειών έχουμε μια μεγάλη πρόκληση και συνάμα μια ευκαιρία μπροστά μας. Βλέποντας ότι πολλοί άνθρωποι ζητούν την αφαίρεση των αγαλμάτων της Συνομοσπονδίας καθώς και άλλων μνημείων που προσβάλλουν τους ιθαγενείς Αμερικανούς, συνειδητοποιώ τι σημαίνουν αυτά τα μνημεία για τους Αφροαμερικανούς καθώς και για τους άλλους έγχρωμους ανθρώπους. Στην Αμερική, οι Αφροαμερικανοί θεωρούνται ως «άλλοι». Αντιμετωπίζονται σαν να μην είναι αξιοπρεπή ανθρώπινα πρόσωπα. Όπως έχει επισημάνει μια Αφροαμερικανή, το σώμα της είναι μνημείο της Συνομοσπονδίας. Η νότια κληρονομιά και περηφάνια πρέπει να αλλάξουν. Η επιμονή στη λατρεία της Χαμένης Υπόθεσης πρέπει να σταματήσει. Ο Νότος έχασε τον πόλεμο για σοβαρούς λόγους και δεν πρόκειται να επανέλθει σ’ αυτό το θέμα. Τα σύμβολα της Συνομοσπονδίας, οι ήρωες που θαυμάζουν τόσοι πολλοί νότιοι πρέπει να εγκαταλειφθούν επειδή προσβάλλουν τα έγχρωμα αδέρφια μας. Είναι καιρός ο Νότος να αναγνωρίσει τον «άλλον» και ταυτόχρονα να αναγνωρίσει τη συνενοχή του στην καταπίεση και τον ρατσισμό.

Μέρος του κώδικα δεοντολογίας μου, ως ψυχοθεραπευτή, είναι η πολιτισμική ευαισθησία. Αυτό σημαίνει πρώτα απ’ όλα ότι ο ψυχοθεραπευτής κατανοεί τις προκαταλήψεις του όταν εργάζεται με ανθρώπους που έχουν διαφορετική κουλτούρα απ’ τη δική του. Σημαίνει επίσης, ότι προσπαθεί να κατανοήσει την κουλτούρα του θεραπευόμενου. Ο θεραπευόμενος είναι διαφορετικός απ’ τον ψυχοθεραπευτή, αλλά ο ψυχοθεραπευτής έχει την υποχρέωση να καταλάβει τη πολιτισμική κληρονομιά του θεραπευόμενου ούτως ώστε να χρησιμοποιήσει τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες του στη θεραπεία.

Είναι σημαντικό επίσης, ως Αμερικανός, να συνειδητοποιήσω ότι οι Αφροαμερικανοί είναι εξίσου Αμερικανοί και δικαιούνται τον ίδιο σεβασμό και την ίδια αξιοπρέπεια που παρέχει το Σύνταγμα και οι νόμοι της Αμερικής. Ως Ορθόδοξος Χριστιανός, πιστεύω ότι είναι και αυτοί παιδιά του Θεού δημιουργημένα κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Του. Δουλεύοντας ως ιερέας και ψυχοθεραπευτής καλούμαι να υποστηρίξω και να εργαστώ ενεργά για δικαιοσύνη και αγάπη για όλα τα παιδιά του Θεού ανεξάρτητα από φυλή και χρώμα. Ο Απόστολος Παύλος μας υπενθυμίζει ότι δεν υπάρχει πια Ιουδαίος και Εθνικός, δούλος και ελεύθερος, άντρας και γυναικά αλλά όλοι είμαστε ένα, χάρη στον Ιησού Χριστό. Ας μας συγχωρήσει ο Θεός, εμάς που αμαρτήσαμε απέναντι στους αδελφούς και τις αδελφές μας.

Ο π. Ντάνιελ Παίην είναι ελληνορθόδοξος ιερέας και ψυχοθεραπευτής στο Ουαϊόμιν. Είναι επίσης Θεολόγος, ειδικός σε θέματα πολιτικής και θρησκείας. Έχει δημοσιεύσει μελέτες σχετικά με τη θρησκεία, τον εθνικισμό και τα ανθρώπινα δικαιώματα.